Miażdżyca: Cichy wróg, który zagraża Twojemu sercu i mózgowi

Miażdżyca, znana również jako arterioskleroza, to przewlekła choroba, która charakteryzuje się postępującym zwężeniem i stwardnieniem tętnic na skutek odkładania się w ich ścianach blaszek miażdżycowych. Jest to proces powolny, często trwający latami, a jego skutki mogą być niezwykle poważne, prowadząc do zagrażających życiu schorzeń, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Zrozumienie mechanizmów powstawania miażdżycy, jej objawów oraz metod zapobiegania jest kluczowe dla utrzymania dobrego zdrowia.

Co to jest miażdżyca i jak powstaje?

U podstaw miażdżycy leży uszkodzenie śródbłonka, czyli wewnętrznej wyściółki tętnic. Może ono być spowodowane przez wiele czynników, w tym wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu, palenie tytoniu, cukrzycę oraz przewlekłe stany zapalne. Uszkodzony śródbłonek staje się bardziej przepuszczalny dla cholesterolu LDL, potocznie nazywanego „złym cholesterolem”.

Cholesterol LDL przenika do ściany tętnicy, gdzie ulega utlenieniu. Następnie komórki układu odpornościowego, zwane makrofagami, próbują usunąć ten utleniony cholesterol, same jednak gromadzą go w nadmiarze, przekształcając się w tzw. komórki piankowate. Te komórki tworzą początkowe zmiany w ścianie tętnicy, zwane tłuszczowymi smugami. Z czasem na smugach tych zaczynają odkładać się inne substancje, takie jak włóknik, wapń i tkanka łączna, tworząc blaszki miażdżycowe.

Blaszki te stopniowo powiększają światło tętnicy, ograniczając przepływ krwi. Mogą również stać się niestabilne i pęknąć, co prowadzi do powstania skrzepu krwi. Skrzep ten może całkowicie zablokować przepływ krwi w tętnicy, powodując niedokrwienie narządu, który tętnica zaopatruje.

Czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy

Istnieje wiele czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na miażdżycę. Niektóre z nich są niezmienialne, takie jak wiek (ryzyko wzrasta z wiekiem) czy predyspozycje genetyczne (historia chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie). Inne czynniki są modyfikowalne, co oznacza, że możemy na nie wpływać poprzez zmianę stylu życia:

• Nadciśnienie tętnicze: Ciągłe wysokie ciśnienie krwi uszkadza ściany tętnic, ułatwiając odkładanie się blaszek miażdżycowych.
• Hipercholesterolemia: Wysoki poziom cholesterolu LDL we krwi jest jednym z głównych czynników ryzyka.
• Palenie tytoniu: Nikotyna i inne substancje zawarte w dymie tytoniowym uszkadzają śródbłonek i przyspieszają rozwój miażdżycy.
• Cukrzyca: Zarówno cukrzyca typu 1, jak i typu 2 znacząco zwiększają ryzyko miażdżycy, ponieważ wysoki poziom glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne.
• Otyłość i nadwaga: Szczególnie otyłość brzuszna jest silnie związana z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak wysokie ciśnienie krwi i wysoki poziom cholesterolu.
• Brak aktywności fizycznej: Regularny ruch pomaga kontrolować wagę, ciśnienie krwi i poziom cholesterolu.
• Niezdrowa dieta: Spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans, cholesterolu i soli sprzyja rozwojowi miażdżycy.

Objawy miażdżycy – często niedostrzegalne w początkowej fazie

Miażdżyca często przebiega bezobjawowo przez wiele lat. Objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zwężenie tętnicy jest już znaczne i zaczyna ograniczać przepływ krwi do narządów. Symptomy zależą od tego, które tętnice są dotknięte chorobą:

• Tętnice wieńcowe (serce): Ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa), uczucie ucisku, duszności, mogące promieniować do ramienia, szyi lub żuchwy. W skrajnych przypadkach prowadzi do zawału serca.
• Tętnice szyjne i mózgowe (mózg): Utrata wzroku lub zaburzenia widzenia, zawroty głowy, osłabienie jednej strony ciała, problemy z mową, drętwienie kończyn. Mogą prowadzić do udaru mózgu.
• Tętnice kończyn dolnych: Ból w łydkach podczas chodzenia, który ustępuje po odpoczynku (chromanie przestankowe), owrzodzenia, zimne stopy, zmiany skórne. W zaawansowanym stadium może prowadzić do krytycznego niedokrwienia kończyny.
• Tętnice nerkowe: Nadciśnienie tętnicze, które jest trudne do opanowania, może być objawem zwężenia tętnic nerkowych.

Zapobieganie i leczenie miażdżycy

Najskuteczniejszą strategią w walce z miażdżycą jest profilaktyka. Wprowadzenie zdrowego stylu życia może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby lub spowolnić jej postęp:

• Zdrowa dieta: Ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans, cholesterolu i soli. Zaleca się dietę bogatą w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby i chude białko.
• Regularna aktywność fizyczna: Co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej przez większość dni tygodnia.
• Rzucenie palenia: Jest to jeden z najważniejszych kroków w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych.
• Kontrola ciśnienia krwi: Regularne pomiary ciśnienia i stosowanie się do zaleceń lekarza w przypadku nadciśnienia.
• Kontrola poziomu cholesterolu: Regularne badania profilu lipidowego i, w razie potrzeby, stosowanie leków obniżających cholesterol.
• Kontrola poziomu cukru we krwi: U osób z cukrzycą kluczowe jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy.

W przypadku rozwiniętej miażdżycy leczenie skupia się na spowolnieniu postępu choroby i zapobieganiu powikłaniom. Obejmuje ono:

• Farmakoterapię: Stosowanie leków obniżających cholesterol (statyny), leków przeciwpłytkowych (zapobiegających tworzeniu się skrzepów), leków na nadciśnienie czy cukrzycę.
• Zabiegi kardiologiczne: W przypadku znaczącego zwężenia tętnic wieńcowych stosuje się angioplastykę wieńcową z wszczepieniem stentu lub by-passy. Podobne procedury mogą być wykonywane w przypadku innych zwężonych tętnic.

Pamiętaj, że wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie miażdżycy są kluczowe dla zachowania zdrowia i długiego życia. Konsultacja z lekarzem i regularne badania profilaktyczne to najlepsza inwestycja w swoje samopoczucie.